Door Feike Tibben, bestuurslid KNRB | 29-5-2020
Een van mijn hobby’s is het lezen van sportverhalen. Afgelopen week tijdens de vrije dagen, heb ik de verhalen uit het turnleven van Hans van Zetten (‘hij staat, hij staat, en hij staat, ik ga helemaal uit mijn dak’) gelezen. Ik kende Hans alleen maar als commentator, maar hij blijkt ook wedstrijdturner, clubtrainer, bondscoach, de man achter de totstandkoming van de toptalentscholen(!) geweest te zijn, maar bovenal is hij groot kenner en liefhebber van de turnsport. Zijn verhalen geven een mooi tijdsperspectief en een kijk achter de schermen: over buiten trainen om een beetje indruk te maken, over trainen in een te kleine sporthal met de buitendeur open om de aanloop te oefenen, over gedoe, heel veel gedoe: officials/rechtszittingen/vertrouwen in de verkeerde mensen etc. Heerlijke verhalen op een toneel vol generaties sporters. Hoe bijvoorbeeld het verhaal van Yuri van Gelder – weggestuurd in Rio na een nachtje uit – één op één aansluit bij Han van Zettens eigen turnverleden – die klauterde als turner zelf helemaal brak van de drank via de regenpijp het hotel in en werd niet weggestuurd.
Die verhalen verrijken mijn kijk op de sport en verleiden me om de volgende keer met extra aandacht te kijken.
In ‘vals spel’ beschrijft Bert Wagendorp zijn beeld van de toekomst van de sport. Volgens hem wordt sport een vorm van gelikt massatheater, een gesloten systeem en een gecontroleerd product van vermaak waarin de narigheid ons bespaard zal blijven. Geen dopingschandalen en omkoping meer, want die passen niet meer in het businessmodel. Dat wil niet zeggen dat sport zijn aantrekkingskracht zal verliezen voor degenen die op zoek zijn naar een eerlijke krachtmeting. Maar de onvoorspelbaarheid verdwijnt en dat is in zijn ogen de doodsklap voor de sport.
Hij geeft ook de oplossing: fictionalisering. ‘.. fictie moet de sport redden van de betekenisloosheid, de zinloosheid en de leegte. Verhalenvertellers tonen ons dat er diep verborgen ook andere waarden schuilen in de sport. Dat de goede waarnemer er algemene menselijke waarden in kan ontdekken.’ Een beetje voor de hand liggende conclusie voor een sportverslaggever zou je denken, maar samengevat zegt hij eigenlijk dat hoe voorspelbaarder de sport is en hoe bovenmenselijker de prestatie, des te groter de behoefte is aan verhalen dat de sporters gewoon mensen zijn. We willen emotie. Romantiek zo je wilt.
De noodzaak van verhalen illustreert hij in de Kees Fens-lezing van dit jaar met een verhaal dat ik één op één overneem:
‘Stelt u zich even de olympische finale 100 m sprint voor. U weet niets van de acht deelnemers, behalve dat het mannen betreft die kennelijk flink hard kunnen lopen. Een van de acht wint, een ander wordt laatste. Dat is het.
Het is onwaarschijnlijk dat u heftig vloekend voor de buis zit. De wedstrijd is zonder omlijstende verhalen volkomen oninteressant geworden. Zonder verhalen is er voor de kijker geen enkele vorm van vereenzelviging mogelijk met een van de atleten en daarmee is er geen betrokkenheid. De lust om te kijken vervalt.
Nu is er een ijverige verslaggever die van elke deelnemer het doopceel heeft gelicht. Er blijkt een man mee te doen die afkomstig is uit een crimineel milieu in de slums van Detroit. Een ander is de zoon van een Franse hoogleraar in de letteren, die zijn vader ernstig heeft teleurgesteld doordat hij al zijn tijd aan atletiek is gaan besteden in plaats van naar de universiteit te gaan. Een derde is een boerenzoon uit de Friese Akkrum die luistert naar de naam Sjoerd. Zijn moeder is hem al jong ontvallen en zijn vader heeft maar één been. Sjoerd zelf is ook niet voor tegenslag behoed maar heeft zich er moedig doorheen geslagen. Op de jeugdige leeftijd van 22 jaar is hij al vader van drie kinderen van wie er eentje blind is. Zijn gezin zit op de tribune, de camera zoomt er vaak op in.
Alleen een volkomen harteloze sportliefhebber blijft nu kijken alsof het allemaal niets voorstelt en het niets uitmaakt wie er wint. Het is van groot belang van Sjoerd als eerste over de finish gaat. Het zou zelfs onverdraaglijk zijn als dat niet zou gebeuren. Dat kan Sjoerd er niet bij hebben en de kijker evenmin. Op het moment dat Sjoerd als eerste over de eindstreep snelt, slaakt de kijker verschrikkelijke vloek van pure emotie. De zege van Sjoerd staat nog lang te boek als de allermooiste sportgebeurtenis ooit. Niet vanwege de prestatie, maar vanwege het bijbehorende verhaal.’
Ik lees Sjoerd, maar zie een jankende Gerrie Knetemann tegen de schouders van Mart Smeets.
Hoe voorspelbaarder de sport, hoe bovenmenselijker de prestatie, des te groter de behoefte aan fictie, aan verhalen dat de sporters gewoon mensen zijn. Hoe is dat bij ons? In onze technische roeisport doen we alles om de prestatie zo maximaal mogelijk te berekenen en te voorspellen. Zijn wij ook niet een sport waar prestaties, zeker voor niet-roeiers, als onhaalbaar of bovenmenselijk worden gezien? In de theorie-van-Bert zou dit betekenen dat voor onze sport verhalen extra belangrijk zijn. Ik lees nog eens terug in ‘Hans van Zetten’ en blader ook maar weer eens in ‘Helden op het water’. Ik lees van Yuri, Verona, Sanne en Lieke, van Nico en Ronald, van Chris, van the ‘Big G’, van Marit en Kirsten… en plots overvalt het me: er zijn zo weinig roei-verhalen.. Waar is de roei-Sjoerd?
PS: Sjoerd is m/v; je mag ook Sophie of Sanne etc. lezen
Feike Tibben is bestuurslid van de Koninklijke Nederlandsche Roeibond, met als portefeuille sportontwikkeling. Zit in z’n derde sportleven, na atletiek en wielrennen. Roeide eerst bij Hemus in Amersfoort, nu bij ‘t Diep in Steenwijk. Praat meer over sport dan dat ie zelf op het water is.
Lees alle bijdragen van Feike Tibben hier.